Aşı, hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma kapasitesi yok edilerek ya da bazı mikroorganizmaların salgıladığı toksinlerin etkisinin ortadan kaldırılarak sağlam kişilere verilmesi için geliştirilen biyolojik ürünlerdir.

Aşı Nedir?

Aşı, hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma kapasitesi yok edilerek ya da bazı mikroorganizmaların salgıladığı toksinlerin etkisinin ortadan kaldırılarak sağlam kişilere verilmesi için geliştirilen biyolojik ürünlerdir.

Aşılanma sonucu vücut tarafından savunma mekanizması ürünü olan antikorlar vücutta uzun süre kalırlar ve bu süre içinde aynı bakteri veya virüs vücuda girdiğinde, bu mikroorganizmanın hastalık oluşturmasına fırsat vermeden yok edilmesini sağlarlar.

Aşılanmak Neden Önemlidir?

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yılda ortalama 2,5 milyon çocuk aşı ile önlenebilir hastalıklar dolayısıyla yaşamını yitirmektedir. Aşılama en etkili, en maliyet etkin ve en ulaşılabilir koruyucu hekimlik yöntemidir.

Genişletilmiş Bağışıklama Programı Nedir?

Bağışıklama hizmetleri, bebekleri, çocukları ya da erişkinleri enfeksiyona yakalanma riskinin en yüksek olduğu dönemden önce aşılayarak bu hastalıklara yakalanmalarını önlemek amacı ile yürütülen önemli bir temel sağlık hizmetidir.

Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP), Boğmaca, Difteri, Tetanoz, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Tüberküloz, Poliomyelit, Hepatit B, Hemofilus influenza tip b’ye bağlı hastalıklar ile Streptokokus pnömoniya’ya bağlı invaziv pnömokokal hastalıkların morbidite ve mortalitesini azaltarak, bu hastalıkları kontrol altına almak ve hatta tamamen ortadan kaldırmak amacı ile hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp bağışıklanmalarını sağlamak için yapılan aşılama hizmetlerini içerir.

Temel amaç; doğan her bebeğin aşı takvimine uygun olarak yukarıda sayılan hastalıklara karşı bağışık kılınmasıdır. Genişletilmiş deyimi ise aşısız veya eksik aşılı bebek ve çocukların tespit edildiği anda aşılanmasının sağlanması ve bu uygulamanın ülke genelinde her yerde eşit olarak yapılması anlamını vurgulamak için kullanılmaktadır.

GBP akademisyenlerden oluşan Bağışıklama Danışma Kurulu’nun (BDK) bilimsel desteği ve önerileri doğrultusunda yürütülmektedir. BDK yılda en az iki kez toplanarak güncel gelişmeleri görüşmekte ve önerilerde bulunmaktadır. GBP hedefleri;

• Her bir antijen için etkinliği korunmuş aşı ile ülke genelinde %95 aşılama hızına ulaşmak ve devamlılığını sağlamak,
• 12–23 aylık bebeklerin %90’ını tam aşılı hale getirmek,
• 5 yaş altı (0–59 aylık) aşısız ya da eksik aşılı çocukları tespit edip aşılamak,
• Okul çağı çocuklarının rapel aşılarını tamamlamak,
• Tespit edilen tüm gebelere uygun tetanoz difteri aşısı dozunu uygulamak,
• Ülkenin poliomyelitten arındırılmış durumunu sürdürmek,
• Maternal ve Neonatal Tetanozu elimine etmek,
• 2010 yılına kadar yerli kızamık virüsünü elimine etmek,
• Kızamıkçık ve Konjenital Rubella Sendromunu kontrol altına almak,
• Difteri, Boğmaca, Hepatit-B, Tüberküloz, Kabakulak ve Hemofilus influenza tip b’ye bağlı hastalıkları ve Streptokokus pnömoniya’ya bağlı invaziv pnömokokal hastalıkları kontrol altına almak,
• Aşı güvenliğini sürdürmek,
• Kayıt bildirim sistemini güçlendirmek,
• Toplumun katılımını sağlamak olarak belirlenmiştir.

Tam aşılı çocuk; 1’er doz BCG ve KKK, 3’er doz DaBT/DBT, Polio, Hep B, Hib aşılarının tamamını almış çocuk olarak tanımlanmaktadır.

Aşı ile Hangi Hastalıklardan Korunabiliriz?

Günümüzde aşı ile korunabilen hastalıkların sayısı artmakta ve bu aşılar ulusal aşı programlarına eklenmekle birlikte daha fazla çocuğun bu kapsamdan faydalanması sağlanmaktadır. Aşı ile korunabilen hastalıkları 2 başlık altında inceleyebiliriz;

1. Çocukluk çağında aşı ile korunabilen hastalıklar:

Difteri

Boğmaca

Tetanoz

Kızamık

Kızamıkçık

Kabakulak

Çocuk Felci

Tüberküloz

Hepatit B

Hepatit A

Haemophilus Influenza'nın etken olduğu menenjit

Streptecoccus Pneumonia'nın etken olduğu zature (Pnömokok)

Su Çiçeği

Rotavirüs'ün neden olduğu ishaller

Human Papilloma Virüs'ün (HPV) neden olduğu erişkin yaşta görülen Cervix Kanseri

Influenza (Grip)

2. Erişkin yaşta aşı ile korunabilen hastalıklar:

Kızamıkçık

Hepatit B

Tetanoz (Çocuk Çağda başlayan aşılama programının devmı)

Human Papilloma Virüs'ün (HPV) neden olduğu erişkin yaşta görülen Cervix Kanseri

Influenza (Grip)

Pnömokok (Zature etkeni)

Aşılanmak ile Hastalıklardan Kesin Korunur muyuz?

Her aşı türünün kendine has bir bağışıklama yüzdesi ve koruyuculuk süresi mevcuttur. Aşıların uygulandıktan sonra hangi oranda koruyuculuk sağlayacağı aşının cinsine, uygulandığı yaşa ve uygulanan kişiye göre değişiklik gösterir. Aşıların koruyuculuk süresi ise üretildiği yöntem ve aşının cinsi ile bağlantılıdır. Bazı aşılar tek dozda ömür boyu bağışıklık sağlarken bazı aşıların koruyuculuğu yıllar ile sınırlıdır.

Kaliteli Aşının Özellikleri Nelerdir?

Aşılar günümüz en yüksek biyoteknoloji ürünleridir. Üretimi tamamlamış ve kontrol testlerinde uygun bulunmuş aşılar için birinci veya ikinci kalite kavramlarından söz edilemez. Bu nedenle tüm aşılar kaliteli özelliktedir. Ancak aşının kalitesini değiştiren unsur üretimden kullanıcıya kadar titizlikle takip edilmesi gereken soğuk zincir koşullarıdır.

Aşılara Nasıl ve Nereden Ulaşabilirim?

Ülkemizde aşılama hizmetlerinin tamamına yakını Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen Genişletilmiş Bağışıklama Programı bünyesinde yürütülmektedir. Sağlık Bakanlığı Ulusal Aşı Takviminde bulunan aşıların tümü ücretsiz olarak Aile Sağlığı Merkezleri’nde uygulanmaktadır.

Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanan programa alternatif olarak özel piyasada da eczaneler aracılığı ile aşı satışı yapılmaktadır. Bu yolla daha çok Ulusal Aşı Takviminde yer almayan aşılar uygulanmaktadır.